[Manifeste anarchiste international contre la guerre (1915), Kurde (Sorani)]
Traduction : Kurdish speaking Anarchist Forum (KAF, Anarkistan)
ئەوروپا گڕی گرتووە، دەیان ملیۆن کەس لەنێو کوشتارگەی ترسناکی مێژووییەکی تۆمارکراودا لەبەیاکاداندان. سەدان ملیۆن لە ژنان و منداڵان چاو بەفرمێسکن. ژیانی ئابووریی، فیکری و ئەخلاقی حەوت گەلی گەورە بە شێوەیەکی دڕندانە هەڵپەسێردراوە، هاوکاتیش هەڕەشەی مەترسیداری زیاتری ڕۆژانە سەبارەت بە ئاڵۆزاندنی پتری ئایندەی میلیتەری بۆ ماوەی پێنج مانگە بەردەواومە. ئەمە ئەو دیمەنە خەمناک و دڵتەزێن و قێزەوەنەیە کە جیهانی شارستانی پێشکەشی دەکات.
بەڵام ئەم دیمەنە لە هەموو حاڵەتێکدا لە لایەن ئەنارکستەکانەوە پێشبینی کراوە. لەبەر ئەوە هەرگیز گومانێک نەبوە – ڕووداوە ترسناکەکانی ئەمڕۆ ئەم بڕوایە پشتڕاست دەکەنەوە- ئەو جەنگە بە بەردەوامیی لە هەناوی جەستەی کۆمەڵی مەوجوددا خۆی حەشارداوە، ئەو بەیەکادانە چەکدارییە بەدیاریکراوی بێت، یان بە گشتیی، لە وڵاتانی کۆڵۆنیکراودا بێت، یان لە ئەوروپا، بەرەنجامی سروشتیی و هەروەها زەرووری و چارەنووسی ڕژێمێکە کە لەسەر بناخەی نایەکسانی هاووڵاتیانی دامەزراوە و بە بەیەکادانی بەربڵاو و ڕەشمە نەکراوی بەرژوەندییەکان پشت ئەستوورە و لێ دەربازبوونی نییە.
ئەمەش جیهانی کار دەخاتە ژێر چاودێریی تەسك و ئازاراویی کەمینەیەك لە مشەخۆران کە هەر دوو دەسەڵاتی ڕامیاری و ئابوورییان کۆنترۆڵ کردووە . جەنگ لە هەر یەک لەو گۆشانەوە بێگەڕانەوە بوو و دەبوو هەر ڕووی بدایە. لە خۆڕایی نەبوو، کە بە پەرۆشەوە نیوەی سەدەی ڕابوردوو بۆ ئامادەکاریی زیاتری چەک و تەقەمەنی کاراتر سەرفکراوە و بە تێپەڕبوونی هەموو ڕۆژێکیش میزانییەی مردن قەبەتر دەبێت.
بۆ باشکردنی بەردەوامی کەرەستەکانی جەنگ، بە بەردەوامی هەموو ئاوەز و ئارەزوو و ویستێك لەپێناو باشترکردنی ڕێکخستنی ئامرازە سەربازییەکان بەگەڕدەخرێت – ئا لەم بارەدا بوونی ڕێگایەك بۆ ئاشتی دەگمەنە (ئەستەمە). کەواتە ساویلکانە و نەزانانە دەبێت، ئەگەر بۆ دیاریکردنی بڕ و ژمارەی لۆمەکان بەرانبەر بەم حکومەت و ئەو حکومەت هەوڵبدرێت، ئەوە لە کاتێك کە هۆکارەکان و ڕووداوەکان چەند جارە خۆیان دووبارە دەکەنەوە.
لە نێوان جەنگی پەلاماردەر و جەنگی بەرگرییکەر جیاوازییەک نییە. لەنێو بەیەکادانەکانی ئێستا حکومەتەکانی بەرلین و ڤییەنا بە دەرکردنی دانە دانەی دۆکۆمێنتەکان پاساوی خۆیان دەدەن، هەر بەو جۆرەی کە لە لایەن حکومەتەکانی پاریس و لەندەن و پیترۆگراد کراوە، ئەم پاساوە وەك ڕاستییەک نیشاندەردرێت.
هەر لایەك لە ئەوان بۆ زیاتر سەلماندنی نییەتباشیی خۆی و وێناکردنی خۆی وەك بەرگریکەرێکی بێخەوش، سەبارەت بە ماف و ئازادیی و پاڵەوانیی و مەدەنییەت، دۆکۆمێنتی زیاتر کە چالانج ناکرێن بەردەست دەخەن.
مەدەنییەت؟ کێ لەم چرکەیەدا لەتەک ئەوەدایە؟ ئایا دەوڵەتی ئەڵمانیایە کە بە عەسکەرتارێتییەکەیەوە کە هیچ گومانی لەسەر نییە و ئەوەندە بەدەسەڵاتە تاکو ڕادەی سەرکوتکردنی پاشماوەکانی یاخیبوونەکە ، ئایا ئەو دەیکات؟ یان دەوڵەتی ڕووسیا دەیکات کە مێتودەکانی زۆرکردن و زۆرەملێ و قەناعەت پێکردنی بەکارهێنانی قەمچییە، لە سێدارەدانە و دوورخستنەوەی سیبریایە؟ یاخود دەوڵەتی فەرەنسایە بە هیبیری’یەکەیەوە Hiribi, کە داگیرکەری خوێناوی ماداقەشقەڕ Madagascar و توکین و مەغریب و بە ڕەشبگیریی زۆرەملێ سوپایەك لە ڕەشپێستەکان چەکدار دەکات؟ ئایا فەرەنسایە کە بە درێژایی ماوەی ڕابوردوو بەندیخانەکانی لە هاوڕێیانێک سیخناخ کردوە، کە تاوانی ئەوان بەس نووسین یا قسەکردن بوە سەبارەت بە جەنگ؟ یان ئینگلتەرە؟ کە دانیشتوانی کۆڵۆنیییەکانی ئیمپڕاتۆرییەکەی دەچەوسێنێتەوە و بەش بەش و برسییان دەکات، سەرکوتیان دەکات؟
نا، هیچ کام لەو دەوڵەتە جەنگگێڕانە مافی بانگەشەی مەدەنییەتیان نییە، هەر وەکو چۆن هیچ کامیان هەقی بانگخوازیی بەرگریی لە خۆیان نییە. ڕاستییەکەی ڕەگی جەنگەکان و ئەم جەنگە خۆێناوییەی ئێستا کە ئەوروپای داگرتوە ،هەمان ئەوانەی پێشترە، کە لە هەناوی تەواوی دەوڵەتی مەوجوددا هەیە، کە فۆرمێکی ڕامیارییانەیە لە بەرتەرەیی (ئیمتیاز). دەوڵەت لە هێزی عەسکەرییەوە هاتۆتە بوون ، هەر ئاواش لە پەنابردن بۆ عەسکەرتارییەوە گەشەی کردوە، هەر ئاوا لۆژیکانەش دەوڵەت لە سەرووی هێزی سەربازییەوەیە، ئەگەر دەوڵەت بییەوێت دەسەڵاتی ڕەهای خۆی بپارێزێت دەبێت بەو هێزی سوپایە متمانە بکات.
دەوڵەت هەر فۆرمێک وەربگرێت، ئەو هەر داپڵۆسەرە و بۆ سوودی کەمینەی بەرتەریدار ڕێکخراوە. بەیەکادانەکانی ئێستا ڕووناکی دەخاتە سەر ئەوە کە هەموو فۆرمەکانی دەوڵەت لە جەنگەکەی ئێستاوە ئاڵاون – لەڕووسیاوە بیگرە کە نوێنەرایەتی دەوڵەتی ستەمکاریی ڕەها دەکات، تاکو ئەڵمانیا کە ستەمکارییەکەی لە ڕێگەی پەڕلەمانەوە سووک دەکات ، نەمسا کە دەوڵەتێکە حوکمی خەڵکی جیاواز دەکات، ئینگلتەرە کە بە دیمۆکراتی دەستوریی و هەروەها فەرەنسا کە بە سیستەمی کۆماریی دیمۆکراتیی بەشداری ئەو جەنگە دەکات.
بەدبەختی گەلان زۆر یان کەم بە قووڵی پابەندییبوونە بە ئاشتیی و متمانەکردنی ئەوان بە دەوڵەت لە پلاندانانی دیپلۆماسیانە، متمانەکردنییانە بە دیمۆکراتییەت و پارتییە ڕامیارییەکان ( تەنانەت پارتییە ئۆپۆزسیۆنەکانیش، وەکو پەڕلەمانتارە سۆشیالیستەکان) لە ڕوونەدانی یان لەباربردنی جەنگ.
ئامانجدارانە ئەو بڕوا و متمانەیەی خەڵکی لە لایەن حکومەتەوە بە خراپی بەکاربراوە و تاکو ئێستاش ئەو خراپ بەکاربردنە هەر بەردەوامیی هەیە، ئەوانەی لە حکومەتدان بە هاوکاری هەموو ڕاگەیاندن و بڵاوکراوەکان بڕوایان بە میللەتە بەڕێزەکانیان هێناوە، کە ئەو جەنگە جەنگێکە لەپێناو ئازادییدا.
ئێمە زۆر بە ڕاشکاوانە دژی هەر جەنگێکی نێوان گەلانین و هەر ئاواش دژ بە وڵاتە بێلایەنەکانی وەکو ئیتالیاین، کە ئەوانەی لە حکومەتدان جارێکی دیکەش زیاتر خەریکی هاندانی خەڵکین بۆ نێو دۆزەخی جەنگ. هاوڕێیانی ئێمە دژی ئەوەن، دژن و هەمیشەش بە هەموو وزەیەکەوە کە هەیانە دژ بە جەنگن. گرنگ نییە لە هەر شوێنێک هەن، ڕۆڵی ئەنارشیستەکان لەنێو ئەو تراجیدیایەی ئێستا ئەوەیە کە دروشمی ئەوان: تەنها یەک جەنگ هەیە ئەویش بۆ ڕزگاریی؛ جەنگێك کە لە هەموو وڵاتێك لە لایەن ستەملێکراوان دژ بە ستەمکاران ، لە لایەن چەوساوانەوە دژ بە چەوسێنەران بەرپادەکرێت. ئەرکی ئێمە بانگکردنی کۆیلەکانە بۆ هەڵچوون و یاخیبوون دژ بە سەروەرانی خۆیان.
پاگەندە و چالاکی ئەنارشییانە دەبێت سەبارەت بە فێڵبازیی و ساختەکاری و بە کەمگرتن و تێشکاندنی دەوڵەتە جیاوازەکان بەگەڕ بخرێن. گیانی یاخیبوون و ئەنجامدانی چالاکی وەکو مامانی بێزاریی لەنێو ناخی میللەت و سوپا بچێندرێت، تاکو هەموو سەربازێك لە هەموو وڵاتێك کە بڕوای پێهێنراوە، کە ئەو، ئەو جەنگە لەپێناو دادپەروەریی و ئازادییدا دەکات، ئێمە پێویستە پاڵەوانیی و ئازایەتی ئەوان شرۆڤە بکەین، کە جەنگینی ئەوان بەس بە دروستکردنی ڕك و کینە و ستەمکاریی و داگیرکاریی و مەینەت خزمەت دەکات. پێویستە بیری کرێکارانی کارگەکان بخەینەوە، ئەو چەکانەی کە هەڵیانگرتوون و بەدەستیانەوەن لە کاتی مانگرتن و ڕاپەڕینی ڕەوای خۆیان دژ بە خۆیان بەکاربردراوە و دواتریش جارێکی دیکە بۆ چۆکدادانیان لە بەرانبەر خاوەنکارە چەوسێنەرەوەکان دژی خۆیان بەکاردەهێنرێنەوە. پێویستە ئەوە پێش چاوی جوتیاران بخەین، کە پاش جەنگ جارێکی تر وسەرلەنوێ دەبێت خۆیان بچەمێننەوە و بە چۆکدابێن و بەردەوام بن لە کارکردن لەنێو کێڵگەی سەروەرەکانیان و لە بەدەستهێنانی خوانی باش بۆ دەوڵەتمەندان.
هەموو ئەوانەی کە دەربەدەرکراون، پێویستە ئاگادار بکرێن، تاکو ئەو کاتەی کێشەی خۆیان لەتەك سەرکوتکەرانیان یەکلایی دەکەنەوە و و زەوی و کارگە دەکەن بە هی خۆیان، نابێت چەکەکانیان فرێبدەن.
ئێمە لەسەر هۆکاری بەدبەختیی و کڵۆڵیی و مەحروم بوونی دایکان و ئازیزان و کچەکانیان و قوربانێکان پەردە هەڵدەماڵین، هەر ئاواش ئەوانەشی کە لە دروستکردنی تەواوی پەژارە و خەمی کوژرانی باوکان و کوڕان و هاوسەرانیاندان. ئێمە پێویستە هەموو جۆش و خرۆشێکی یاخییبوون، هەموو بێزارییەك لە پێناوی بەهرەی یاخیبوون بۆ ڕێکخستنی شۆڕش بەکاربەرین، کە لەوێوە ستەم و نایەکسانی کۆمەڵایاتیی کۆتا دەبێت.
دڵڕەقیی یاخود لەدەستدانی بەزەیی و دڵ نییە، تەنانەت لە بەرانبەرنەهامەتی ئەم جەنگە وەك ئەم ساتە گرفتاوییە، کاتێک کە هەزاران لە پیاوان پاڵەوانانە ژیانی خۆیان بە بیرۆکەیەک دەبەخشن، دەبێت ئێمەش سەخاوەت و کەرامەت جوانیی نموونەیی ئەنارشیستانەیان نیشانبدەین: دادپەروەری کۆمەڵایەتیی لە ڕێگەی ڕێکخستنی ئازادانەی بەرهەمهێنەرانەوە بەدەستدێت: جەنگ و لەشکرکێشێی بۆ هەمیشە لە ڕیشە هەڵدەکێشرێن، ئازادیی تەواو لە ڕێگەی تێکشکانی تەواوەتی دەوڵەت و نوێنەرەکانی بۆ زۆرەملێیی و زۆرلێکردن، بەدەستدەهێنرێت.
بژی ئەنارشی
ئەوانەی واژۆیان کردوە:
Leonard D. Abbott, Alexander Berkman, L. Bertoni, L. Bersani,
G. Bernard, G. Barrett, A. Bernardo, E. Boudot, A. Calzitta,
Joseph J. Cohen, Henrry Combes, Nestor Ciele van Diepen,
F.W. Dunn, Ch. Frigerio, Emma Goldman, V. Garcia, Hippolyte Havel, T.H. Keell, Harry Kelly, J. Lemaire, E. Malatesta, H. Marques,
F. Domela Nieuwenhuis, Noel Panavich, E. Recchioni, G. Rijnders, I. Rochtchine, A. Savioli, A. Schapiro, William Shatoff,
V.J.C. Schermerhorn, C. Trombetti, P. Vallina, G. Vignati,
Lillian G. Woolf, S. Yanovsky.
———————————————————————————
The Anarchist International
Anti-War Manifesto
Europe in flames, tens of millions of men at loggerheads in the most frightful butchery in recorded history, hundreds of millions of women and children in tears, the economic, intellectual and moral life of seven great peoples brutally suspended, with the daily more grave threat of further military complications—such, five months on, is the dismal, harrowing, odious spectacle offered by the civilized world.
But this spectacle was anticipated, by anarchists at any rate.
For there never has been and is no doubt—and today’s horrific events reinforce this confidence—that war is permanently incubating within the existing body of society and that armed conflict, be it specific or general, in the colonies or in Europe, is the natural consequence and necessary, inescapable destiny of a regime founded upon the economic inequality of its citizens, relying upon the unbridled clash of interests, and placing the world of labor under the narrow, painful oversight of a minority of parasites who hold both political power and economic might. War was inevitable; from whatever quarter, it simply had to come. Not for nothing has the last half-century been spent on feverish preparation of the most formidable armaments and every passing day seen the death budgets swell. Continual refinement of war materials, every mind and every will kept constantly geared towards ever-better organization of the military machine—scarcely the way to work for peace.
So it is naive and puerile, once the causes and the occasions of strife have been multiplied, to try to define the degree of blame attaching to such and such a government. No distinction is possible between offensive wars and defensive wars. In the current conflict, the governments in Berlin and Vienna have justified themselves by producing documents every bit as authentic as those produced by the governments in Paris, London and Petrograd. It is for whoever on each side who will produce the most unchallengeable, most telling documentation to prove their bona fides and portray themselves as the unblemished defender of the right and of freedom, the champion of civilization.
Civilization? Who stands for that at the moment? Is it the German State with its redoubtable militarism, so powerful that it has stifled every vestige of rebellion? Or the Russian State, whose only methods of persuasion are the knout, the gibbet and Siberia? Or the French State with its Hiribi, its bloody conquests in Tonkin, Madagascar, Morocco and forcible conscription of black troops; the France whose prisons have housed, for years past, comrades whose only crime was to have written and spoken out against war? Or England, as she exploits, divides, starves, and oppresses the peoples of her huge colonial empire?
No. None of the belligerents has any right to lay claim to civilization, just as none of them is entitled to claim legitimate self-defense.
The truth is that the root of wars, of the war currently bloodying the plains of Europe, just like all the ones that went before it, is located exclusively in the existence of the State, which is the political form of privilege.
The State is born of military might; it has grown through recourse to military might, and, logically, it is upon military might that it must rely if it is to retain its omnipotence. Whatever the form it may assume, the State is merely oppression organized for the benefit of a privileged minority. The present conflict offers a striking illustration of this: all forms of the state are embroiled in the present war—absolutism is represented by Russia, absolutism mitigated by parliamentarism, by Germany, a State ruling over very different peoples, by Austria, constitutional democracy by England and the democratic republican system by France.
The misfortune of the peoples, who were nevertheless all deeply committed to peace, is that they trusted in the State with its scheming diplomats, in democracy and in the political parties (even the opposition parties, like the parliamentary socialists) to avert war. That trust was deliberately abused and continues to be abused when those in government, with the help of their whole press, persuade their respective peoples that this war is a war of liberation.
We are determinedly against any war between peoples, and, in the neutral countries, like Italy, where those in government are seeking once again to push more peoples into the inferno of war, our comrades have opposed, oppose and always will oppose war with every ounce of energy they possess.
No matter where they may find themselves, the anarchists’ role in the current tragedy is to carry on proclaiming that there is but one war of liberation: the one waged in every country by the oppressed against the oppressor, by the exploited against the exploiter. Our task is to summon the slaves to revolt against their masters.
Anarchist propaganda and anarchist action should set about doggedly undermining and breaking up the various States, cultivating the spirit of rebellion and acting as midwife to the discontent in the peoples and in the armies.
To every soldier from every country convinced that he is fighting for justice and freedom, we must explain that their heroism and their valor will serve only to perpetuate hatred, tyranny and misery.
To the factory workers, we must be a reminder that the rifles they now hold in their hands have been used against them during strikes and legitimate revolts, and will again be deployed against them later to force them to submit to the employers’ exploitation.
We have to show the peasants that after the war they will once again have to bend beneath the yoke and carry on working their masters’ land and feeding the rich.
All of the outcasts must be shown that they should not lay down their weapons until such time as they have settled scores with their oppressors and taken the land and the factory for their own.
We will show mothers, sweethearts and daughters, the victims of overwhelming misery and deprivation, who bears the real responsibility for their grief and for the carnage of their fathers, sons and spouses.
We must capitalize upon every stirring of rebellion, every discontent in order to foment insurrection, to organize the revolution to which we look for the ending of all of society’s iniquities.
No loss of heart, even in the face of a calamity such as war! It is in such troubled times, when thousands of men are heroically giving their lives for an idea, that we must show such men the generosity, grandeur and beauty of the anarchist ideal: social justice achieved through the free organization of producers: war and militarism eradicated forever, complete freedom won through the utter demolition of the State and its agencies of coercion.
Long live Anarchy!
Signed by –
Leonard D. Abbott, Alexander Berkman, L. Bertoni,
L. Bersani, G. Bernard, G. Barrett, A. Bernardo,
E. Boudot, A. Calzitta, Joseph J. Cohen, Henrry Combes,
Nestor Ciele van Diepen, F.W. Dunn, Ch. Frigerio,
Emma Goldman, V. Garcia, Hippolyte Havel, T.H. Keell,
Harry Kelly, J. Lemaire, E. Malatesta, H. Marques,
F. Domela Nieuwenhuis, Noel Panavich, E. Recchioni,
G. Rijnders, I. Rochtchine, A. Savioli, A. Schapiro,
William Shatoff, V.J.C. Schermerhorn, C. Trombetti,
P. Vallina, G. Vignati, Lillian G. Woolf, S. Yanovsky.