Η 25η Δεκέμβρη είναι μια ημέρα που για τον περισσότερο δυτικό κόσμο σηματοδοτεί την μεγαλύτερη θρησκευτική εορτή του Χριστιανισμού, τα Χριστούγεννα. Όμως για τους αναρχικούς και τους αναρχοσυνδικαλιστές, που δεν πιστεύουν σε μεταφυσικές δοξασίες, αλλά και για την εργατική τάξη ως σύνολο (ή τουλάχιστον για το πιο ριζοσπαστικό της κομμάτι), έχει μια άλλη, ιδιαίτερη σημασία, καθώς αποτελεί την ημερομηνία που, το 1922, ιδρύθηκε η IWA (International Workers’ Association), η Διεθνής Ένωση Εργατών*, η οποία σήμερα είναι γνωστή ως IWA-AIT.
Η ιστορία της αναρχικής διεθνούς από τις καταβολές της στη δεκαετία του 1860 μέχρι την κορύφωσή των αρκετών εκατομμυρίων μελών της, έως την μετέπειτα παρακμή και την τρέχουσα αναβίωσή της.
Η Διεθνής Ένωση Εργατών (IWA) ιδρύθηκε στο Βερολίνο το 1922, αλλά οι καταβολές της χρονολογούνται από τη δεκαετία του 1860 και τη Διεθνή Ένωση των Εργαζομένων**, γνωστή ως η Πρώτη Διεθνής. Οι περισσότεροι συνδέουν την Πρώτη Διεθνή μόνο με τον Καρλ Μαρξ και το αναδυόμενο Σοσιαλδημοκρατικό κίνημα, αλλά οι Αναρχικοί και οι Μαρξιστές είχαν στην πραγματικότητα την ίδια επιρροή μεταξύ των εργατών και της Διεθνούς. Οι μαρξιστές είχαν τη βάση τους στη Γερμανία και την Αγγλία, ενώ οι αναρχικοί ήταν ισχυροί στις λατινικές χώρες (Γαλλία, Ισπανία και Ιταλία.)
Ωστόσο, η συνεργασία μεταξύ μαρξιστών και αναρχικών ήταν βραχύβια. Ο Μαρξ και η φράξια του είχαν τον έλεγχο της γραμματείας της Διεθνούς, και ήθελαν να μετατρέψουν τη Διεθνή σε εργαλείο υποστήριξης των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων σε κοινοβουλευτικές εκλογές. (Ακούγεται οικείο, έτσι δεν είναι;) Οι Αναρχικοί αντιτάχθηκαν σε αυτό, και ήταν επίσης αντίθετοι να δοθεί περισσότερη εξουσία στη γραμματεία. Ήθελαν κάθε τμήμα να έχει πλήρη αυτονομία. Όπως έχουμε φτάσει πλέον να περιμένουμε από τους πιο σύγχρονους μαθητές του, ο Μαρξ στράφηκε σε βρώμικα κόλπα για να κερδίσει αυτή την μάχη. Σε ένα συνέδριο γεμάτο υποστηρικτές του Μαρξ, δύο από τους κορυφαίους αναρχικούς, ο Μιχαήλ Μπακούνιν και ο Τζέιμς Γκιγιώμ εκδιώχθηκαν από τη Διεθνή με ψευδείς κατηγορίες και δόθηκαν διευρυμένες εξουσίες στη γραμματεία.
Προπαγάνδα με την Πράξη
Οι Αναρχικοί αποσύρθηκαν από τη Διεθνή του Μαρξ και προσπάθησαν να δημιουργήσουν τη δική τους. Αλλά αυτό συνέβη τα χρόνια μετά την Κομμούνα του Παρισιού, ενώ η αντεπαναστατική “βασιλεία του τρόμου” κατά της Αριστεράς σάρωνε την Ευρώπη. Τόσο η μαρξιστική όσο και η αναρχική διεθνής, αποδυναμωμένες από τη διάσπαση, πέθαναν με έναν σιωπηλό θάνατο μέσα σε λίγα χρόνια. Οι αναρχικοί οδηγήθηκαν στην υπόγεια δράση σε όλες τις χώρες. Ως απάντηση στον τρόμο των αφεντικών, μια μειονότητα στο αναρχικό κίνημα ξεκίνησε μια ένοπλη εκστρατεία και σκότωσε αρκετούς βασιλιάδες, βασίλισσες, αριστοκράτες και ανώτερους πολιτικούς. Αυτή η στρατηγική ονομάστηκε «προπαγάνδα με την πράξη» και υποτίθεται πως επρόκειτο να πυροδοτήσει τις σιωπηλές μάζες. Αλλά το αποτέλεσμα ήταν το αντίθετο.
Οι άνθρωποι αποξενώθηκαν εξαιτίας της βίας και ο Τύπος το χρησιμοποίησε σαν όπλο για την επίθεσή του εναντίον των επαναστατών: Γεννήθηκε η εικόνα του τρελού με τη βόμβα στο χέρι. Στο τέλος του αιώνα οι περισσότεροι αναρχικοί ήταν πεπεισμένοι ότι χρειαζόταν μια νέα προσέγγιση. Συνηγορούσαν υπέρ της επιστροφής στην ανοιχτή και δημόσια μαχητική δραστηριότητα μεταξύ των εργαζομένων. Η στρατηγική που ανέπτυξαν ήταν ο συνδικαλισμός.
Η ίδρυση της IWA
Το 1913 πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο ένα διεθνές συνδικαλιστικό συνέδριο με στόχο την οικοδόμηση ισχυρότερων δεσμών μεταξύ των υπαρχόντων συνδικαλιστικών ενώσεων και προπαγανδιστικών ομάδων. Στο συνέδριο παρευρέθηκαν εκπρόσωποι από τη FVdG (Γερμανία), τη NAS (Ολλανδία), τη SAC (Σουηδία), την USI (Ιταλία) και την ISEL (Βρετανία). Παρατηρητές παρευρέθηκαν από τους Βιομηχανικούς Εργάτες του Κόσμου (IWW) (ΗΠΑ), τη CNT (Ισπανία), τη FORA (Αργεντινή) και τη CGT (Γαλλία). Δυστυχώς, το αποτέλεσμα του συνεδρίου ήταν ασαφές, πέρα από τη σύνταξη μιας διακήρυξης αρχών και τη δημιουργία ενός βραχύβιου γραφείου πληροφοριών. Μέσα σε ένα χρόνο η Ευρώπη βυθίστηκε στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο και οι επικοινωνίες μεταξύ των συνδικαλιστών έγιναν αδύνατες.
Όταν τελείωσε ο πόλεμος οι συνθήκες ήταν διαφορετικές. Η Ρωσία τραβήχτηκε από τον πόλεμο μέσα από μια κοινωνική επανάσταση, αλλά ο σφετερισμός της επανάστασης από τους κομμουνιστές δεν ήταν γνωστός εκτός της Ρωσίας. Όταν οι Κομμουνιστές ίδρυσαν την Τρίτη Διεθνή, οι συνδικαλιστές κλήθηκαν να συμμετάσχουν στη νέα Κόκκινη Διεθνή των Συνδικάτων (RITU). Η αύρα και το κύρος της πρώτης «επιτυχημένης» εργατικής επανάστασης οδήγησαν πολλούς συνδικαλιστές να εγκαταλείψουν τον σκεπτικισμό τους προς την «δικτατορία του προλετ
αριάτου». Στο πρώτο συνέδριο της RITU στη Μόσχα, ωστόσο, οι συνδικαλιστές ανακάλυψαν ότι οι Ρώσοι σύντροφοί τους φυλακίζονταν και να πυροβολούνταν από τη νέα «εργατική» κυβέρνηση και τη μυστική αστυνομία της. Απογοητευμένοι από τους Μπολσεβίκους, αποφάσισαν να σχηματίσουν τη δική τους διεθνή οργάνωση.
Το ιδρυτικό συνέδριο της IWA πραγματοποιήθηκε στο Βερολίνο το 1922. Παρόντες ήταν η Αργεντινή Εργατική Περιφερειακή Οργάνωση FORA, που εκπροσωπούσε 200.000 μέλη, οι Βιομηχανικοί Εργάτες του Κόσμου, παράρτημα της Χιλής, που εκπροσωπούσαν 20.000, η Ένωση για Συνδικαλιστική Προπαγάνδα στη Δανία με 600, η Ένωση Ελεύθερων Εργατών της Γερμανίας (FAUD) με 120.000, Εθνική Γραμματεία Εργαζομένων των Κάτω Χωρών που αντιπροσώπευε 22.500, η Ιταλική Συνδικαλιστική Ένωση (USI) με 500.000, η Γενική Συνομοσπονδία Εργατών στην Πορτογαλία με 150.000, η Σουηδική Κεντρική Οργάνωση Εργαζομένων (SAC) με 32.000, η Επιτροπή για την Άμυνα του Επαναστατικού Συνδικαλισμού στη Γαλλία [μια διάσπαση της CGT] με 100.000, ενώ η Federation du Combattant από το Παρίσι αντιπροσώπευε 32.000 εργάτες. Η ισπανική CNT δεν μπόρεσε να στείλει εκπροσώπους λόγω της έντονης ταξικής πάλης που διεξαγόταν στη χώρα τους, που βρισκόταν υπό τη δικτατορία του Primo de Rivera. Εντάχθηκαν, ωστόσο, τον επόμενο χρόνο. Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1920 το IWA επεκτάθηκε. Περισσότερα συνδικάτα και ομάδες προπαγάνδας ξεκίνησαν διάλογο με τη γραμματεία της IWA.
Αυτές ήταν από το Μεξικό, την Ουρουγουάη, τη Βουλγαρία, την Πολωνία, την Ιαπωνία, την Αυστραλία, τη Νότια Αφρική, την Παραγουάη και τη Βόρεια Αφρική. Συνδικαλιστικές ενώσεις εκτός της IWA υπήρχαν επίσης σε πολλές χώρες, όπως η Βραζιλιάνικη Εργατική Περιφερειακή Οργάνωση και οι Βιομηχανικοί Εργάτες του Κόσμου στις ΗΠΑ (οι οποίοι σύντομα εξαπλώθηκαν στον Καναδά, τη Σουηδία, την Αυστραλία, τη Νότια Αφρική και τη Βρετανία).
Η επανάσταση στην Ισπανία
Το 1936 το Λαϊκό Μέτωπο, ένας συνασπισμός κομμουνιστών, σοσιαλδημοκρατών και φιλελεύθερων, κέρδισε τις γενικές εκλογές στην Ισπανία. Η νέα κυβέρνηση που ανέλαβε εισήγαγε μόνο μικρές μεταρρυθμίσεις, αλλά ακόμη και αυτό ήταν πάρα πολύ για την ισπανική άρχουσα τάξη. Τον Ιούλιο του 1936, οι φασίστες, με επικεφαλής τον στρατηγό Φράνκο, αποπειράθηκαν πραξικόπημα. Η κυβέρνηση στη Μαδρίτη ήταν παράλυτη και οι φασίτες θα είχαν κερδίσει μια εύκολη νίκη αν δεν ήταν οι αναρχοσυνδικαλιστές εργάτες της CNT. Στη Βαρκελώνη και σε άλλες πόλεις, οι εργάτες βγήκαν στους δρόμους, περικύκλωσαν τους στρατώνες και αντιμετώπισαν τον στρατό με τα λίγα και απαρχαιωμένα όπλα που μπορούσαν να βρουν. Έτσι, το φασιστικό πραξικόπημα σταμάτησε, και ξεκίνησε η Ισπανική Επανάσταση και ο Εμφύλιος Πόλεμος του 1936-39.
Στην Καταλονία (το βορειοανατολικό τμήμα της Ισπανίας) οι αναρχικοί είχαν πλέον τον πλήρη έλεγχο. Οι περισσότεροι από τους ιδιοκτήτες των εργοστασίων είχαν διαφύγει, οπότε οι εργάτες ανέλαβαν τα εργοστάσια και άρχισαν να τα εκμεταλλεύονται. Συγκροτήθηκαν επιτροπές γειτονίας για τη διανομή φαγητού και οργανώθηκαν και αποστέλλονταν εργατικές πολιτοφυλακές στις περιοχές που ήλεγχαν οι φασίστες. Στην ύπαιθρο, οι αγρότες κολεκτιβοποίησαν τη γη, που μέχρι τότε ανήκε σε μερικούς πλούσιους γαιοκτήμονες. Δημιουργήθηκαν ελεύθερες κομμούνες και ο πρόεδρος της Καταλονίας προσφέρθηκε να παραιτηθεί υπέρ της CNT. Αλλά το Λαϊκό Μέτωπο ήταν ακόμη στην εξουσία στη Μαδρίτη, και οι φασίστες του Φράνκο ήλεγχαν σχεδόν τη μισή χώρα. Η CNT αποφάσισε ότι η αντιφασιστική ενότητα ήταν πιο σημαντική από τη εξάπλωση της επανάστασης. Γνώριζαν επίσης ότι χρειάζονταν βοήθεια από τη Ρωσία και τις δυτικές δημοκρατίες για να νικήσουν τους φασίστες, οι οποίοι υποστηρίζονταν από τον Χίτλερ και τον Μουσολίνι. Δυστυχώς, ήρθαν σε συμφωνία με την κυβέρνηση στη Μαδρίτη. Η CNT προσχώρησε πρώτα στην κυβέρνηση της Καταλονίας και μετά στην Ομοσπονδιακή, και ο Γκαρσία Όλιβερ έγινε ο πρώτος (και ελπίζουμε ο τελευταίος) αναρχικός υπουργός Δικαιοσύνης.
Η συμμαχία με το Λαϊκό Μέτωπο αποδείχθηκε μοιραίο λάθος. Οι δυτικές δημοκρατίες αρνήθηκαν να βοηθήσουν τη ρεπουμπλικανική πλευρά, καθώς ο φόβος τους για μια εργατική επανάσταση ήταν μεγαλύτερος από την αντιπάθειά τους για τους φασίστες. Η Ρωσία έστειλε μερικά όπλα, αλλά εξασφάλισε ότι θα πήγαιναν στους κομμουνιστές συμμάχους τους. Στις αναρχικές πολιτοφυλακές δεν δόθηκαν όπλα και τελικά αναγκάστηκαν να συγχωνευθούν με το Λαϊκό Στρατό. Τα κολεκτιβοποιημένα εργοστάσια και τα αγροκτήματα διαλύθηκαν, και οι κομμουνιστές είχαν ήδη δημιουργήσει μυστικές φυλακές. Η τελευταία αντίσταση των αναρχικών συνέβη τον Μάιο του 1937, καθώς η αστυνομία προσπάθησε να καταλάβει το κτίριο των τηλεπικοινωνιών που ελεγχώταν από τη CNT. Οι μάχες στο δρόμο διήρκεσαν μέρες, αλλά ακόμη και σε εκείνη την στιγμή, η ηγεσία της CNT υποχώρησε. Ο εμφύλιος πόλεμος διήρκεσε για δύο ακόμη χρόνια, αλλά η επανάσταση ήταν ήδη νεκρή.
Η Καμπή
η μεγαλύτερη συνδικαλιστική ένωση στον κόσμο, παρά την έντονη αντίσταση, είχε συντριβεί από τη δικτατορία του Μουσολίνι. Στη Γερμανία υπήρξαν μαζικές δίκες μελών της FAUD, πολλά από τα οποία δεν επέζησαν από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η πολωνική συνδικαλιστική ένωση, με 130.000 εργαζόμενους, η ZZZ, ήταν στα πρόθυρα να υποβάλει αίτηση για ένταξη στο IWA όταν συντρίφθηκε από τη ναζιστική εισβολή. Αλλά, όπως και οι συνδικαλιστές αλλού, δεν έπεσαν χωρίς μάχη. Η Πολωνική ZZZ, μαζί με την Πολωνική Ένωση Συνδικαλιστών, πήρε τα όπλα εναντίον των Ναζί και το 1944 κατάφερε ακόμη και να δημοσιεύσει μια εφημερίδα που ονομαζόταν Syndicalista. Το 1938, παρά το γεγονός ότι η χώρα βρισκόταν υπό τη δικτατορία του Σαλαζάρ από τη δεκαετία του 1920, η Πορτογαλική CGT μπορούσε ακόμη να δηλώσει 50.000 μέλη, στο εντελώς παράνομο και υπόγειο πλέον συνδικάτο τους, αλλά δεν θα μπορούσε να επιβιώσει για πάντα. Παρόμοιες μοίρες περίμεναν την ολλανδική NSV, τη γαλλική CGTSR και πολλά άλλα συνδικάτα στην Ανατολική Ευρώπη και τη Λατινική Αμερική.
Το 1951 η IWA πραγματοποίησε το πρώτο μεταπολεμικό συνέδριο στην Τουλούζη. Αυτή τη φορά ήταν μια πολύ μικρότερη οργάνωση σε σχέση με το μεγάλο κίνημα που υπήρχε στο πρώτο της συνέδριο. Παρευρέθηκαν εκπρόσωποι, αν και αντιπροσώπευαν πλέον κυρίως πολύ μικρές οργανώσεις, από την Κούβα, την Αργεντινή, την Ισπανία, τη Σουηδία, τη Γαλλία, την Ιταλία, τη Γερμανία, τις Κάτω Χώρες, την Αυστρία, τη Δανία, τη Νορβηγία, τη Βρετανία, τη Βουλγαρία και την Πορτογαλία. Έφτασε ένα μήνυμα υποστήριξης από την Ουρουγουάη. Τα πράγματα δεν φαίνονταν καλά για την επανεμφάνιση του αναρχοσυνδικαλισμού. Στην Ανατολική Ευρώπη τα νέα σταλινικά καθεστώτα απαγόρευαν όλες τις απεργίες και τα ελεύθερα συνδικάτα. Ως συνήθως, οι αναρχικοί ήταν οι πρώτοι που στάλθηκαν στα στρατόπεδα-φυλακές εργασίας. Στη Δύση μαζικές επιδοτήσεις από τις ΗΠΑ και την Καθολική εκκλησία πήγαν σε “ήμερα” συνδικάτα που ελέγχονται από τους Χριστιανοδημοκράτες και τους Σοσιαλδημοκράτες.
Εν τω μεταξύ, η Ρωσία έκανε το ίδιο (σ.τ.μ. έδωσαν μαζικές επιδοτήσεις) για τους συμμάχους τους που ήλεγχαν την γαλλική CGT, την ιταλική CGIL και άλλα συνδικάτα. Η IWA, στην αποδυναμωμένη της κατάσταση, δεν μπορούσε να ανταγωνιστεί για να κερδίσει την επιρροή. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950, η Σουηδική SAC αποχώρησε από την IWA. Δεν υπήρχε πλέον ούτε ένα λειτουργικό συνδικάτο στις τάξεις της. Τρέκλιζε πια ως μια ένωση μικρών ομάδων προπαγάνδας και εξόριστων οργανώσεων, όπως η ισπανική και βουλγαρική CNT. Κάποιοι αναρωτήθηκαν αν θα ζούσε για πολύ περισσότερο ακόμη.
Αναζωπύρωση
Τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν προς το καλύτερο για την IWA στα τέλη της δεκαετίας του 1960. Η παρολίγον επανάσταση στη Γαλλία το 1968, το «καυτό φθινόπωρο» του 1969 στην Ιταλία, οι εκατοντάδες άλλες ταξικές μάχες παγκοσμίως και η γενική ριζοσπαστικοποίηση μιας νέας γενιάς, βοήθησαν την IWA και τις διάφορες αδελφοποιήσεις της. Τότε ξαφνικά, το 1975, ο Φράνκο πέθανε και το καθεστώς του έπεσε. Η CNT άνθισε. Μέσα σε λίγους μήνες, η συμμετοχή στις τάξεις της έφτασε από μερικές εκατοντάδες ακτιβιστές σε πάνω από 200.000. (Αργότερα αποσχίστηκε μια ρεφορμιστική πτέρυγα και η CNT σήμερα πιθανότατα δεν φτάνει καν τα 10.000. μέλη). Η ανάπτυξη της CNT έβαλε το συνδικαλισμό πίσω στην αναρχική ατζέντα. Παλιά τμήματα έχουν ανακληθεί και έχουν ξεκινήσει νέα. Σήμερα η IWA έχει τρεις Τμήματα που λειτουργούν ως συνδικάτα (στην Ιταλία, τη Γαλλία και την Ισπανία) και ομάδες προπαγάνδας και αλληλεγγύης σε 15 άλλες χώρες. Στο πρόσφατο συνέδριο, ομάδες από επτά χώρες υιοθετήθηκαν ως νέα τμήματα, μεταξύ των οποίων αυτές από τη Ρωσία και τη Νιγηρία. Υπήρξαν επίσης συνομιλίες με την Ομοσπονδία Εργαζομένων Ένδυσης του Μπαγκλαντές (οι οποίοι δηλώνουν 20.000 μέλη) των οποίων η είσοδος απορρίφθηκε.
Το μέλλον
Η IWA πιστεύει ότι η πτώση του «κομμουνισμού» (κρατικός καπιταλισμός) άνοιξε νέες δυνατότητες για την ελευθεριακή αριστερά. Νέες συνδικαλιστικές και αναρχικές ομάδες οργανώνονται τώρα σχεδόν σε κάθε πρώην σταλινική χώρα. Αλλά, κάτι ακόμη πιο σημαντικό από αυτό, οι διάφορες Σταλινικές / Μαοϊκές / Λενινιστικές / Τροτσκιστικές σέχτες έχουν πλέον δυσφημιστεί πλήρως. Αυτό σημαινει μια γενική στροφή προς τα δεξιά στην καθημερινή πολιτική, αλλά επίσης σημαίνει ότι οι ριζοσπάστες που αναζητούν μια εναλλακτική λύση θα κοιτάξουν προς την πλευρά μας.
Αυτό το άρθρο βασίζεται σε μια σειρά από άλλα άρθρα ή φυλλάδια γραμμένα από διαφορετικούς συγγραφείς όλα αυτά τα χρόνια.
Οι κύριες πηγές του άρθρου αυτού είναι:
- Rudolph Rocker’s “Anarcho-Syndicalism” (1938, perhaps 1947 update)
- Col Longmore/S. London DAM pamphlet “The IWA Today” (1984)
- “ideas & action” article “What Is the IWA?” (1985)
Σημείωση () και (*) του μεταφραστή:
Οι όροι Workers’ και Workingmens’ μεταφράζονται σε “Εργατών” και “Εργαζομένων” αντίστοιχα. Στην πραγματικότητα οι αποδόσεις αυτές χρησιμοποιούνται μέσα στα χρόνια εντελώς ελεύθερα και εναλλάξ. Έτσι η Πρώτη Διεθνής, που ονομαζόταν International Workingmens’ Association, μπορεί να μεταφραστεί και ως Η Διεθνής Ένωση των Εργατών (αλλά και των Εργαζομένων), ενώ η σημερινή IWA/AIT, που τα αρχικά της σημαίνουν International WORKERS’ Association, αποδίδεται εξίσου και ως Διεθνής Ένωση των Εργατών, αλλά και των Εργαζομένων.